συστέλλω

ΝΜΑ, και αττ. τ. ξυστέλλω Α

κάνω κάτι να σμικρυνθεί σε όγκο ή σε έκταση, σμικρύνω

νεοελλ.

1. μέσ. συστέλλομαι

μτφ. αισθάνομαι ντροπή, δεν έχω τόλμη

2. (η μτχ. παθ. παρακμ. ως επίθ.) συνεσταλμένος, -η, -ο

ντροπαλός, άτολμος

3. φρ. «συνεσταλμένη βαθμίδα»

γλωσσ. εξασθενωμένη μεταπτωτική βαθμίδα κατά την οποία το συμφωνικό ημίφωνο μεταπίπτει σε φωνηεντικό, π.χ. τρέχ-ω / τράχ-ηλος, δέρκ-ομαι / δράκ-oς, στέλ-λω / σταλτός

αρχ.

1. (σχετικά με το στόμα) σουφρώνω

2. ελαττώνω («εἰς τὸ μέτριον μᾱλλον συνέστειλε», Πλάτ.)

3. ταπεινώνω, εξευτελίζω («τοὺς μὲν ἄλλους αἱ συμφοραὶ συστέλλουσι καὶ ποιοῡσι σωφρονεστέρους», Ισοκρ.)

4. πιέζω

5. περιτυλίγω σφιχτά ώστε να περιορίσω τον όγκο ή την έκταση ενός πράγματος

6. αποκρύπτω («συνέστελλε καὶ συνέκρυπτεν... τὴν δυσμένειαν», Πλούτ.)

7. αρνούμαι να δώσω («τῆς φιλανθρωπίας τὸν κύριον ὅτι μὴ ἄρδην τὸ ὅλον συνέστειλεν», Πέτρ. Αλεξ.)

8. (με αυτοπαθ. αντων.) τραβιέμαι πίσω, οπισθοχωρώ, αποσύρομαι («συστείλαντες εἴσω τοῡ χάρακος ἑαυτούς», Πλούτ.)

9. μέσ. α) ζώνομαι ολόγυρα

β) (κατ' επέκτ.) ετοιμάζομαι για δράση

10. παθ. α) (για συλλαβή) προφέρομαι βραχέως

β) γραμμ. υφίσταμαι περιορισμό ως προς τη σημασία ή τη χρήση μου

11. φρ. α) «συστέλλω τὸ πρόσωπον» — ζαρώνω το πρόσωπο, ιδίως για να εκφράσω αηδία (Λουκιαν.)

β) «συστέλλομαι τῇ διαίτῃ» — μετριάζω τη δίαιτά μου, γίνομαι εγκρατής (Ιπποκρ.).

[ΕΤΥΜΟΛ. < συν-* + στέλλω «φέρω, μαζεύω, συνάγω»].